اهمیت ماهیت حساب در پایان دوره مالی

یکی از مهمترین موارد کنترلی در ارایه گزارشات برون سازمانی و اعمال کنترل های داخلی اطمینان ثبت  حساب ها با ماهیت صحیح می باشد. هر حسابی یک ماهیت مشخص دارد. ماهیت حساب ها در حسابداری به دو دسته بدهکار و بستانکار تقسیم بندی شده اند. جهت اعمال کنترل های بیشتر بدهکار و بستانکار بودن عمق بیشتری پیدا کرده و به حالت های همواره مانده بدهکار(بدهکار طی دوره) و مانده بدهکار در پایان دوره(بدهکار پایان دوره)؛ همواره مانده بستانکار(بستانکار طی دوره) و مانده بستانکار پایان دوره و همچنین خنثی دسته بندی می شوند.

 اول ماهیت حساب را توصیف می کنیم؛ وقتی می گوییم ماهیت حساب بدهکار است یعنی افزایش آن حساب را بدهکار ثبت می کنیم. وقتی می گوییم ماهیت حساب بستانکار است یعنی افزایش آن را بستانکار ثبت می کنیم. مفهوم بدهکار و بستانکار بودن به ساختار حساب و معادله حسابداری برمیگردد.

📢 زمانی که میگوییم ماهیت حساب بدهکار پایان دوره است، یعنی در پایان دوره باید مانده حساب مربوطه بدهکار باشد.
💠 مثلا برای حساب های دریافتنی اگر ماهیت حساب بدهکار پایان دوره تعریف شده باشد، باید مانده حساب هر مشتری در پایان دوره  بدهکار باشد. اگر ماهیت حساب یک مشتری در پایان دوره بستانکار باشد یعنی کارشناس حسابداری مربوطه در تشخیص حساب احتمالا ثبت اشتباهی انجام داده و بجای اینکه واریزی مازاد مشتری را در پیش دریافت ثبت کند در حساب دریافتی (بدهکاران) ثبت کرده است. 
📢 ماهیت بدهکار(یا بستانکار) پایان دوره برای حساب های سود و زیانی(موقت) از اهمیت کمتری برخوردار است، زیرا حساب مربوطه به سال بعد منتقل نمی شود.

📢 زمانی که میگوییم ماهیت حساب بستانکار طی دوره است، یعنی همواره باید مانده آن حساب بستانکار باشد.

📢 زمانی که میگوییم ماهیت حساب بستانکارپایان دوره است، یعنی در پایان دوره باید مانده حساب مربوطه بستانکار باشد.

📢 زمانی که میگوییم ماهیت حساب خنثی است، یعنی در پایان دوره مانده حساب مربوطه اهمیت ندارد. این نوع ماهیت معمولا به حساب های انتظامی نسبت داده می شود.

🔔 در برنامه برهان اگر حسابی خلاف ماهیت شد، چه کنیم؟
پاسخ: ابتدا در بخش ساختار حساب اطمینان حاصل کنید، ماهیت حساب مربوطه صحیح می باشد. در صورتی که حساب خلاف ماهیت شده، از نوع طی دوره باشد، با کمک قابلیت جابجایی اسناد در لیست اسناد حسابداری اقدام به جابجایی سند مربوطه نمایید. 
اگر حساب خلاف ماهیت شده از نوع پایان دوره باشد و اسناد مربوطه بخاطر گزارشات ارائه شده، قابلیت اصلاح شدن نداشته باشد، سند تعدیل ماهیت صادر می شود. این سند برای حساب های دائمی در پایان سال توسط نرم افزار صادر می شود؛ اگر نرم افزار سند تعدیل ماهیت پایان دوره را صادر نماید، در ابتدای سال بعد سند تعدیل ماهیت ابتدای دوره صادر می کند. اما اگر کاربر دستی اقدام به اصلاح حساب نماید، بنا به تشخیص خود اقدامات مقتضی را باید انجام دهد.

 🔔 اگر سند تعدیل ماهیت صادر نشود و ماهیت حساب خنثی شود چه عواقبی دارد؟
پاسخ: در صورتیکه حسابی در پایان دوره خلاف ماهیت شده باشد، در ترازنامه مربوطه ارائه شده، مخاطبان دچار  سو برداشت می شوند. فرض کنید در سطح حساب کل برای حساب دریافتی مانده 500 ریال باشد، در حالی که از شرکت A به میزان 600 ریال مطالبه وجود دارد و به شرکت B به مقدار 100 ریال بدهی وجود دارد. در گزارش گری انجام شده بجای آنکه مطالبات شرکت 600 ریال و به بدهی های شرکت 100 ریال اضافه شود، از میزان بدهی 100 ریال کاسته شده و عملا شرکت اقدام به تهاتر نموده است، در حالی که ممکن است مطالبات سوخت شود.

 🔔 حین دوره چگونه متوجه شویم حسابی خلاف ماهیت شده است؟
پاسخ: با کمک گزارش حساب خلاف ماهیت در گزارشات نرم افزار حسابداری برهان یا استفاده از قابلیت بررسی اسناد در لیست اسناد حسابداری.